Tarixdə bu gün: Yaponiya şahzadəsi Takamutsu Türkiyəyə gəlir

13 yanvar — Qriqorian təqvimi ilə ilin 13-ci günü. İlin sonuna 352 (uzun illərdə 353) gün qalır.

dəmiryolu

• 13 Yanvar 1931 Atatürk Malatyada, dəmiryollarının tüfəngdən, topdan daha mühüm bir müdafiə silahı olduğunu söylədikdən sonra "Türk milləti, şərqindəki ilk sanatkârlığının; onun dəmir işi yenidən işini göstərdiyinə görə öyünə bilər. Dəmir yolları Türk millətinin rifah və sivilizasiya yollarıdır. Türkiyədə iqtisadi həyatın yüksək inkişafları demiryollarıyla olacaq. Millətin xoşbəxtliyi müstəqillik bu yollardan keçəcəkdir

Olaylar

• 1830 - Böyük Yeni Orlean (Luiziana) yanğını başladı.
• 1840 - Lexington paroxodu Lonq-Aylend (Nyu-York) yaxınlığında yandı və batdı: 139 nəfər öldü.
• 1854 - Amerikalı Entoni Faas akkordeonu patentləşdirdi.
• 1863 – Darülfünun təhsil həyatına Kimyaçı Dərviş Paşanın verdiyi ictimai fizika kursu ilə başladı.
• 1888 - Milli Coğrafiya Cəmiyyəti yaradıldı.
• 1898 - Emile Zola tərəfindən L'Aurore qəzetində dərc edilmişdir J'cüz (ittiham edirəm) Dreyfus işini ictimaiyyətin diqqətinə çatdırdı.
• 1915 - Avezzanoda (İtaliya) zəlzələ: 29.800 ölü.
• 1920 – Sultanəhməd meydanında 150 min nəfərin iştirakı ilə böyük mitinq keçirildi.
• 1923 – Nazirlər Şurasının sədri Rauf bəy (Orbay) Türkiyə Böyük Millət Məclisində Lozanna Konfransı ilə bağlı Hökumətin rəyini açıqladı.
• 1928 – Ankara Universiteti Hüquq Fakültəsi Tələbələri Dərnəyinin toplantısında “Türkiyədə türkcədən başqa heç bir dil danışıla bilməz” qərara alındı.
• 1930 - Amerika qəzetlərində Mikki Maus cizgi filmləri dərc olunmağa başladı.
• 1931 - Yaponiya şahzadəsi Takamutsu Türkiyəyə gəldi.
• 1942 - II. İkinci Dünya Müharibəsi: Çörək Hesab Kartı tətbiqinə başlandı.
• 1943 – Maarif Nazirliyinin nəzdində 4357 saylı qanuna əsasən İbtidai Məktəb Müəllimlərinin Sağlamlığı və Sosial Yardım Fondu (İlksan) yaradılmışdır.
• 1944 - "rifah fəlakəti" məhkəməsi başa çatdı. Admiral Mehmet Ali Ülgen və bütün şübhəlilər bəraət aldı.
• 1947 - Pan Am Hava Yolları Şirkəti Nyu-York-London-Ankara uçuşlarına başladı.
• 1951 - Demokrat Partiyasının kommunistlər və TKP-nin tutulması ilə bağlı araşdırması.
• 1956 - 6-7 Sentyabr Hadisələrinə görə Adnan Menderes və Namık Gedikə qarşı istintaq aparılmasını tələb edən vəsatət rədd edildi.
• 1957 - Wham-O şirkəti ilk frizbi istehsal edir.
• 1958 - ABŞ kosmik peyki Explorer 1-i buraxdı.
• 1959 - Qadın hüquqşünaslar Refik Erdurana qarşı iddia qaldırdılar. Onlar Ərduranın “Bir kiloqram namus” əsərində qadının şərəf və ləyaqətinin zədələndiyini iddia ediblər.
• 1966 - Hürriyet qəzeti Amerika Birləşmiş Ştatlarının Prezidenti Lindon Consonun keçmiş Baş nazir İsmət İnönüyə yazdığı məktubla bağlı jurnalist Cüneyt Arcayürekin xəbərini dərc etdi. Məktub və İnönünin cavab məktubu yanvarın 14-də Türkiyə Böyük Millət Məclisində müzakirə olunduqdan sonra yanvarın 15-də ictimaiyyətə açıqlanıb. Bu məktub 1964-cü ildə Kipr böhranı zamanı yazılmışdır və Lyndon Johnson məktubunda Türkiyənin Kiprə müdaxilə etməməsini xahiş etmişdir.
• 1968 – Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHP) sədri İsmət İnönü ilə Türkiyə Fəhlə Partiyası (TİP) toqquşdu; “İndi onlar inkişaf, plan, xarici kapital, neftin gələcəyi və antiimperialist mübarizə ilə bağlı düzgün istiqamət üçün bizimlə rəqabət aparmaq istəyirlər.
• 1969 – Devekuşu Kabare Teatrı “Bir Şehr-i İstanbul Ki” tamaşasını səhnələşdirdi.
• 1970 - Türkiyə Müəllimlər Birliyinin (TÖS) direktoru Fakir Baykurt Türkiyə Respublikası Milli Təhsil Nazirliyi tərəfindən vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı.
• 1982 - Air Florida Hava Yollarına məxsus Boeing 737 sərnişin təyyarəsi havaya qalxdıqdan dərhal sonra Vaşinqtonda, ABŞ-ın 14-cü küçə körpüsünə çırpıldı və sonra Potomak çayına düşdü: 78 nəfər həlak oldu.
• 1983 - 12 sentyabr çevrilişinin 25-ci edamı: Tarlalarını sataraq dolanışığını təmin edən babasını öldürən Adem Özkan, 1976-cı ildə son tarlalarını satışa çıxardıqdan sonra yuxuda ikən əlcəklərlə boğularaq edam edildi. .
• 1983 - 12 sentyabr çevrilişinin 26-cı edamı: 29 sentyabr 1974-cü ildə təcavüz etdiyi 6 yaşlı Ergün Kahraman, “Özündən valideynlərinə şikayət edəcək” Uşağı boğaraq, başına iri daşla vuraraq öldürən Hüseyn Çaylı edam edilib.
• 1983 - 12 sentyabr çevrilişinin 27-ci edamı: 26 avqust 1974-cü ildə həyat yoldaşının qohumu olan 12 yaşlı qızı Dudu Okan, – Qarpız yeyək, gedək sənin bostan sahəsinə. Onu aldadan, zorlayan və tarlada boğaraq öldürən Osman Dəmiroğlu edam edilib.
• 1984 - Prezident Kənan Evrenin günlə bağlı qeydləri: “ODTÜ-də tələbələrdən böyük maraq gördüm. Sevgi nümayiş etdirdilər. Fikirləşdim ki, 12-ci il sentyabrın 1980-nə qədər prezident universitetə ​​gəlib, şəxsi siniflərə belə girə bilərdi? Əgər bu vəziyyətə o nöqtədən gəlibsə, 12 Sentyabr Əməliyyatının təmin etdiyi sülh və təhlükəsizlik mühitinin faydası özbaşına ortaya çıxacaq”.
• 1986 - Türkiyə Böyük Millət Məclisində işgəncə verənlərə verilən cəzaların artırılması və təqsirləndirilən şəxslərin vəkillərinin dindirilmə zamanı iştirak etməsi təklifi rədd edildi.
• 1986 – Müdafiə Sənayesi Müşavirliyi yaradıldı.
• 1990 - Atatürk bəndində suyun saxlanmasına başlanıldı.
• 1990 - ABŞ-ın ilk qaradərili qubernatoru L. Duqlas Uaylder Virciniya ştatında vəzifəyə başladı.
• 1992 – Yaponiya, II. O, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı yapon əsgərlərinin on minlərlə koreyalı qadını cinsi kölə olmağa məcbur etməsinə görə üzr istəyib.
• 1993 - İncirlik Hava Bazasından qalxan "Hammer Power" təyyarələri də İraqa qarşı başladılan ikinci əməliyyatda iştirak etdi.
• 1993 – Samanyolu TV yaradılıb.
• 1994 – Başkənd Universiteti quruldu.
• 1994 - Tətildə dövlət qulluqçuları Ankarada kollektiv müqavilə hüquqlarını tələb etmək və maaşların 15% artırılmasına etiraz etmək üçün etiraz etdilər. Polis məmurlara müdaxilə edib. Ankara polis rəisi Orhan Taşanlar bəzi məmurlara sillə vurub.
• 1994 - İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyə Başçı namizədi Bedrettin Dalan, "Dolmabahçe Sarayı sənət üçün rüsvayçılıqdır və onun memarı erməni Balyan Ustadır" dedi. Memarlar Palatası Dalanın bu sözlərinə reaksiya verib.
• 1997 - Xüsusi qrup zabitləri Ayhan Çarkın, Oğuz Yorulmaz və Ercan Ersoy Susurluk istintaqı çərçivəsində həbs edilərək həbsxanaya göndərildi. Yanvarın 14-də Sedat Bucakın 3 mühafizəçisi və sürücüsü DGM-ə təhvil verilib. Qoruma polis məmuru Ömər Kaplan prokurorluq tərəfindən sərbəst buraxıldı. Sürücü və 2 polis əməkdaşı həbs edilib.
• 2001 - El Salvadorda 7,6 bal gücündə zəlzələ: 840 nəfər öldü.
• 2007 – 1978-ci ildə qeysəriyyə əməliyyatı ilə dünyanın ilk boru körpəsi olaraq dünyaya gələn Louise Brown təbii yolla dünyaya gəldi.
• 2007 - Yaponiyanın şimalında, Sakit Okeanda 8,3 bal gücündə zəlzələ baş verdi.
• 2010 - Haitidə 7 bal gücündə zəlzələ baş verdi. 30.000 ilə 50.000 arasında insan öldü.
• 2010 - Hulki Cevizoğlu DSHP Ümumi Başçılığından istefa verdi.
• 2012 - Şimali Kipr Türk Respublikasının qurucu prezidenti Rauf Denktaş tənəffüs çatışmazlığı səbəbindən aparıldığı xəstəxanada öldü.
• 2012 - Costa Concordia gəmi qəzası baş verdi.

doğuşlar

• Eramızdan əvvəl 5 – Quanqvu, Çinin Han sülaləsinin imperatoru və Şərqi Han sülaləsinin qurucusu (ö. 57)
• 915 - II. Hakim, 961-976-cı illər arasında Kordoba xəlifəsi (ö. 976)
• 1338 – Conq Monq-ju, Qoryeo sülaləsi dövründə koreyalı filosof və dövlət xadimi (ö. 1392)
• 1737 - Cozef Hilarius Ekhel, Avstriya iyezuit keşişi və numizmat (ö. 1798)
• 1801 – Vincenz Franz Kosteletzky, bohem bohemi və həkimi (ö. 1887)
• 1809 – Fridrix Ferdinand fon Beust, Alman və Avstriya dövlət xadimi (ö. 1886)
• 1810 – Ernestine Rose, Amerika yazıçısı (ö. 1892)
• 1834 – Con Gilbert Baker, ingilis botanik (ö. 1920)
• 1855 – Otto Lemann, alman fiziki (ö. 1922)
• 1857 – Anastasios Papulas, Yunan qoşunlarının baş komandanı (ö. 1935)
• 1864 – Vilhelm Vien, alman fiziki və fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı (ö. 1928)
• 1866 – Georgi Qurciyev, rus müəllimi, guru və yazıçı (ö. 1949)
• 1866 – Vasili Kalinnikov, rus bəstəkarı (ö. 1901)
• 1871 – Mihal Qrameno, alban millətçisi, siyasətçisi, yazıçısı, azadlıq mübarizəsiçisi və jurnalisti (ö. 1931)
• 1879 – Melvin Cons, Lions Clubs International-ın amerikalı qurucusu (ö. 1961)
• 1880 – Herbert Brenon, İrlandiyalı kinorejissor (ö. 1958)
• 1881 – Vilhelm Worringer, alman incəsənət tarixçisi (ö. 1965)
• 1891 Julio Baghy, macar aktyoru (ö. 1967)
• 1893 – Chaim Soutine, rus ekspressionist rəssamı (ö. 1943)
• 1895 – Yohannes Martinus Burgers, holland fiziki (ö. 1981)
• 1895 – Jane Marken, fransız aktrisa (ö. 1976)
• 1899 – Lev Kuleşov, sovet kino nəzəriyyəçisi və rejissoru (ö. 1970)
• 1906 – Zhou Youguang, Çin iqtisadçısı, bankir və dilçi (ö. 2017)
• 1921 – Necati Cumalı, türk yazıçısı (ö. 2001)
• 1921 – Şecaəddin Tanyerli, türk tanqo ifaçısı (ö. 1994)
• 1933 – Şahnon Əhməd, Malayziya yazıçısı və siyasətçisi (ö. 2017)
• 1936 - Filip Massoni, fransız polisi
• 1938 – Kabu (Jean Cabut), fransız komiks rəssamı və karikaturaçı rəssamı (ö. 2015)
• 1940 – Edmund Uayt, amerikalı yazıçı və tədqiqatçı (ABŞ-da gey icmasının həyatına dair əsərlər vasitəsilə müasir sosiologiya və sosial tarixə verdiyi töhfələrlə tanınır)
• 1941 - Pasqual Maragall i Mira, İspan (Kataloniya) siyasətçisi
• 1943 – Hadi Çaman, türk teatr rəssamı (ö. 2008)
• 1946 – Ordal Demokan, türk alimi (ö. 2004)
• 1961 Julia Louis-Dreyfus, Amerikalı aktrisa və komediyaçı
• 1966 – Erhan Güleryüz, türk musiqiçisi
• 1966 - Patrik Dempsi, amerikalı aktyor
• 1968 - Endi Jassy, ​​amerikalı iş adamı
• 1972 – Ozan Doğulu, türk DJ və aranjimançı
• 1975 - Endryu Yanq, 2020 ABŞ prezidentliyinə namizəd
• 1976 - Angelos Basinas, Yunanıstan millisinin futbolçusu
• 1976 - Mario Yepes, Kolumbiya milli futbolçusu
• 1977 – Şeyla Halis, türk teatr, kino və serial aktrisası
• 1977 – Orlando Blum, ingilis kinoaktyoru
• 1978 – Seda Akman, türk kino və serial aktrisası
• 1983 – Ender Arslan, türk basketbolçu
• 1983 – Lemi Filosof, türk kino və televiziya aktrisası
• 1986 – Duyğu Çetinkaya, türk aktrisası
• 1986 - Joannie Rochette, Kanadalı fiqurlu konkisürən
• 1988 - Maks Payne, kompüter oyunu personajı
• 1990 - Liam Hemsworth, avstraliyalı aktyor
• 1997 - Eqan Bernal kolumbiyalı yol velosipedçisidir.
• 1997 - Luis Diaz, Kolumbiyalı futbolçu

ölümlər

• Eramızdan əvvəl 86 - Qay Marius, Roma əsgəri və konsul tərəfindən seçilmiş siyasətçi (e.ə. 157-ci il təvəllüdlü)
• 703 - Jito, ənənəvi ardıcıllıqla Yaponiyanın 41-ci hökmdarı (ö. 645)
• 858 - Æthelwulf, Wessex kralı 839-cu ildən 858-ci ildə ölümünə qədər (d. 795)
• 888 – III. Çarlz, Müqəddəs Roma İmperatoru (d. 839)
• 1147 - Robert de Craon, 1136-cı ilin iyunundan ölümünə qədər Məbəd Cəngavərlərinin qrossmeysteri (b. ?)
• 1599 – Edmund Spenser, ingilis şairi (d. 1552)
• 1658 - Edvard Seksbi, Puritan əsgəri və Leveler ideyalarının daşıyıcısı (d. 1616)
• 1717 – Maria Sibylla Merian, alman entomoloqu, elmi illüstrator və təbiətşünas (d. 1647)
• 1800 - Piter fon Biron, Kurland Hersoqluğunun sonuncu hersoqu (d. 1724)
• 1806 - Georg Lorenz Bauer, Alman luteran ilahiyyatçısı və əhd tənqidçisi (d. 1755)
• 1864 – Stiven Foster, amerikalı musiqiçi və bəstəkar (d. 1826)
• 1871 - Henriette d'Angeville, isveçli alpinist (d. 1794)
• 1885 – Schuyler Colfax, amerikalı jurnalist, iş adamı və siyasətçi (d. 1823)
• 1894 - William Henry Waddington, fransız arxeoloqu və siyasətçisi (d. 1826)
• 1895 – Jak Pukeran, fransız zooloq (d. 1817)
• 1906 – Aleksandr Stepanoviç Popov, rus fiziki (d. 1859)
• 1923 – Aleksandr Ribot, fransız siyasətçisi (d. 1842)
• 1924 - Georg Hermann Quincke, alman fiziki və akademiki (d. 1834)
• 1929 – Wyatt Earp, amerikalı qanunçu (d. 1848)
• 1932 – Ernest Manqnall, ingilis məşqçi (d. 1866)
• 1941 – Ceyms Coys, irland yazıçısı (“Uliss” romanı ilə məşhurdur) (d. 1882)
• 1948 – Solomon Mixoels, sovet yəhudi aktyoru və bədii rəhbər (d. 1890)
• 1949 – Aino Aalto, fin memar və dizayner (d. 1894)
• 1956 - Lyonel Feininger, Alman-Amerika rəssamı (d. 1871)
• 1957 – Ebül'ula Mardin, türk hüquqşünas, akademik və siyasətçi (mülki hüquq sahəsindəki işi ilə tanınır) (d. 1881)
• 1958 - Edna Purviance, amerikalı aktrisa və 1915-1923-cü illərdə Çarlz Çaplin filmlərinin baş rol ifaçısı (d. 1895)
• 1961 – František Drtikol, çex fotoqrafı (d. 1883)
• 1962 – Ernie Kovacs, amerikalı aktyor, yazıçı və komediyaçı (d. 1919)
• 1963 – Silvanus Olimpio, Toqolu siyasətçi (d. 1902)
• 1973 – Sabahattin Eyüboğlu, türk sənət tarixçisi, yazıçı və tənqidçisi (d. 1908)
• 1976 – Marqaret Leyton, ingilis aktrisa (d. 1922)
• 1977 – Henri Langlois, fransız filmlərinin qorunması və bərpasında qabaqcıl (d. 1914)
• 1978 - Hubert Humphrey Lyndon B. Johnsonun prezidentliyi dövründə ABŞ-ın 38-ci vitse-prezidenti vəzifəsində çalışdı (d. 1911)
• 1982 – Marsel Kamyu, fransız kinorejissor (d. 1912)
• 1988 - Chiang Ching-kuo, Tayvanlı Kuomintang siyasətçisi, Çan Kay-şekin oğlu (d. 1910)
• 1989 – Kadri Şençalar, türk bəstəkarı və ud ifaçısı (d. 1912)
• 1994 – Muammer Erken, türk siyasətçisi və sənaye naziri
• 2003 – Norman Panama, amerikalı kinorejissor və ssenarist (d. 1914)
• 2007 – Maykl Breker, amerikalı caz musiqiçisi, tenor və saksofonçu (d. 1949)
• 2009 – Mənsur Rəhbani, livanlı bəstəkar və söz yazarı (d. 1925)
• 2012 – Lefter Küçükandonyadis, türk futbolçu (d. 1925)
• 2012 – Rauf Raif Denktaş, Kipr türk siyasətçisi, hüquqşünas və KKTC-nin qurucu prezidenti (d. 1924)
• 2012 – Miljan Miljanić, serb keçmiş futbolçu və menecer (d. 1930)
• 2012 – Abdullah Müctəbavi, İranlı sərbəst güləşçi (d. 1925)
• 2013 – Artur Uaytman, amerikalı riyaziyyatçı fizik (d. 1922)
• 2014 – Anjali Devi, Hind-Tamil aktrisası və rejissoru (d. 1927)
• 2016 – Brian Bedford, ingilis aktyoru (d. 1935)
• 2016 – JFR Jacob, hind generalı (d. 1923)
• 2016 – Tera Wray, amerikalı pornoqrafik film aktrisası (d. 1982)
• 2017 - Gilberto Agustoni, İsveçrə Kardinalı (d. 1922)
• 2017 – Antoni Armstronq-Cons, britaniyalı fotoqraf, kinorejissor (d. 1930)
• 2017 – Dik Qotier, amerikalı aktyor, komediyaçı, müğənni və karikaturaçı (d. 1931)
• 2017 – Horacio Guarany, argentinalı müğənni, musiqiçi və yazıçı (d. 1925)
• 2017 – Anton Nanut, sloveniyalı dirijor və klassik musiqi professoru (d. 1932)
• 2017 – Yaşar Yücel, türk tarixçisi, akademik və yazıçısı (d. 1934)
• 2018 - Doug Harvey, Amerika MLB Major League Baseball-da beysbol hakimi (d. 1930)
• 2018 - Məhəmməd Həmid Hizzez, Mərakeşli futbolçu (d. 1945)
• 2018 – Cimis Panusis, yunan musiqiçisi və stand-up komediyaçısı (d. 1954)
• 2018 – Jan Porter, amerikalı aktrisa (d. 1922)
• 2018 – Eliyahu Vinoqrad, İsrailli hakim və hüquqşünas (d. 1926)
• 2019 – Migel Sivil, İspan-ABŞ şumeroloqu (d. 1926)
• 2019 – Duqlas M. Kostl, amerikalı siyasətçi və ekoloq (d. 1939)
• 2019 – Sally Fraser, amerikalı aktrisa (d. 1932)
• 2019 – Fil Masinqa, Cənubi Afrika milli futbolçusu (d. 1969)
• 2019 – Suzanne Neumann, alman yazıçısı, fəalı və həmkarlar ittifaqı üzvü (d. 1959)
• 2019 – Francis W. Nye, Amerikalı yüksək səviyyəli hərbi zabit (d. 1918)
• 2019 – Mel Stottlemyre, amerikalı keçmiş peşəkar beysbolçu və məşqçi (d. 1941)
• 2019 – Bo Westlake, kanadalı avarçəkmə idmançısı (d. 1927)
• 2020 – Karlos Giron, meksikalı sərbəst dalğıc (d. 1954)
• 2020 – Jaime Humberto Hermosillo, meksikalı kinorejissor və ssenarist (d. 1942)
• 2020 – Murad Vilfrid Hofman, alman siyasətçisi və yazıçısı (d. 1931)
• 2020 – İzabel-Klara Simo, ispan jurnalist, yazıçı və siyasətçi (d. 1943)
• 2021 – Gimax, italyan yarış pilotu (d. 1938)
• 2021 – Roy Horn, Alman-Amerikalı sehrbaz (d. 1944)
• 2021 – Sinikka Nopola, fin jurnalisti və uşaq kitabı müəllifi (d. 1953)
• 2021 – Joël Robert, Belçikalı peşəkar motosiklet yarışçısı (d. 1943)
• 2021 – Marielle de Sarnez, fransız siyasətçisi (d. 1951)
• 2021 – Philip Tartaglia, Şotlandiya Roma Katolik yepiskopu (d. 1951)
• 2021 – Maguito Vilela, braziliyalı siyasətçi və hüquqşünas (d. 1949)
• 2022 – Jean-Jacques Beineix, fransız kinorejissoru (d. 1946)
• 2022 – Chiara Samugheo, italyan neorealist fotoqraf və fotojurnalist (d. 1935)
• 2022 – Terri Teachout, amerikalı yazıçı, tənqidçi, teatr rejissoru və podkaster (d. 1956)
• 2022 – Ferruh Zeynalov, Azərbaycan siyasətçisi (d. 1942)

Bayramlar və xüsusi günlər

• Köhnə Yeni il